NGA LASHT{SIJA

Manastiri i koh[rave kur Shqiptar[t ishin me shumic[,

Tri periudha me p[rfaqsi Konsullare, Shqiptar[t g[zonin mbrojtje dhe p[rfaqsim.

    Disa koh[ra sjellin p[rparim dhe zhvillim t[ kombeve dhe dis t[ tjera kohra ato sjellin shkatrrim dhe shkrir[je.

     Koh[rat kur Shqiptar[t e Manastirit ishin n[ posit[ lakmuese kan kaluar mori qysh para 100 vjet[sh dhe m[ ato nuk do kthehen kurr[. Mos harrojm[ se k[tu u zhvilluan ngjarjet m[ markante t[ periudh[s s[ Rilindjes ton[ komb[tare, q[ rezultuan me Unifikimin e Alfabetit Ship me shkronja Latine, dhe shtetform[sija e Shtetit t[ sot[m Londinez, pra Shqip[ris[.

    Pas shum zhvillimeve Ballkanike e dim[ se Shqiptar[t mbet[n t[ ndar[ n[ 8 pjes[ t[ tjera ve] Ship[ris[ si shtet i pavarur, d.m.th. aq sa] kishte dhe Vilajete shqiptare gjat koh[s otomane.

    Me formimin e Mbret[ris[ Shiprate dhe Jugosllavis[ Mbret[rore (Mbret[rija e Serb[ve, Kroatve dhe Slloven[ve) pran[ Ambasad[s Shiptare si p[rfaqsi diplomatike e mbret[ris[ s[ at[hershme, Shqip[rija ka patur dhe p[rfaqsi Konsullare n[ disa vende t[ banuara me Shqiptar n[ Jugosllavin[ Mbret[rore. Nj[ nga k[to vende ka qen dhe Manastiri.

    Konsullata shqiptare me Konsull gjeneral ka qen e vendosur ne nedertes[n e Hotelit “LIRIJA” si] e kan quajtur qysh n[ koh[n e Perandoris[ Osmane. Mirpo pas disa keqp[rdorimeve dhe pjemarrjeve n[ disa nga ngjarjet luftarake k[tu n[ Manastir mes kackave Shqiptar dhe Zhandarmeris[ Serbe-Jugosllave t[ asaj kohe, Konsulli ik nat[n nga Manastiri aty nga vitet 1936/37 nepermes rruges s[ vjet[r Vija Ignatija q[ kalonte n[p[r vendbanimet Shqiptare, dhe nga Xhinxhopoli, n[p[r Malin Baba del n[ teritorin Shqiptar nga Mali it hate. P[r k[to ngjarje egzistojn[ dhe dokumenta e shkrime si dhe kujtime nga persona t[ moshuar nga Manastiri e rrethina.

    Koha tjeter e mir[qenjes s[ Shqiptarve n[ Manastir dhe rrethin[ [sht[ gjat koh[s s[ luft[s s[ dyt[ Bot[rore kur nga viti 1940 e deri m[ vitin 1944 kur kapitulloi Italija, gjithashtu n[ Manastir s[ bashku me Italjan[t ka patur dhe p[rfaqsues Shqiptar aty sin j[ far lloi Konsulli, sepse aty afer ka qen kufiri q[ ka nda sunduesit Bullgar deri n[ Gjavat, dhe Italjan[t me Shqiptar[t nga Prespa e tutje e kan patur nen kontrol at teritor.

    Nga kjo periudhe eveokon kujtime Xha Ramizi i cili tani m[ [sht[ i moshuar shum. Ai tregon se n[ at koh[ t[ rinjt[ Shqiptar vinjin n[ Konsullat[ dhe merrnin libra n[ shqip nga biblioteka e Konsullat[s. Bile Xha Ramizi tregon p[r nj[ rast kur ai kishte mar[ nj[ Abetare n[ sht[pin[ e tij[, e Ama e tij[ e kish detyruar q eta fshifte ose da digjte sepse mos po marrin vesht Bullgar[t e ti akuzonin p[r armiq t[ pushteti Okupator Bullgar.

    Konsullata Shqiptare si perfaqsi diplomatike ka egzistuar edhe pas luftes NCL d.m. th. nga viti 1945, e deri m[ vitin, 1948 kur dhe prishen mardhenjet midis Shqiperis[ dhe Jugosllavis[ titoiste p[r shkak t[ Informbiros[. Edhe gjat k[saj periudhe ka patur nj[ zhvillim t[ mir[ t[ Shqiptarve t[ k[tush[m me rrethin[. Jan[ hapu shkolla, kan ardhur m[suesit e par[ Shqiptar nga Normalja e Elbasanit dhe ka patur nj[ l[vizje shum t[ madhe midis Manastirit dhe Kor][s.

P[r k[t[ periudh[ ka kujtime M[suesi i penzionuar Ramiz Asllani i cili tregon se si ata si nx[n[s t[ shkoll[s fillore kan vizituar Konsullat[n e shtetit Shiptar[, dhe se si jan[ paisur me Abetare dhe libra t[ tjera n[ gjuh[n am[. Por kjo zgjati shkurt, thot ai, sepse m[ vitin 1948 n[ vjesht[n e von[ Konsullata bashk[ me Konsullin dhe personelin largohet nga Manastiri dhe q[ at[her[ m[ p[rfaqsi konsullare Shqip[rija nuk hapi k[tu.

     Pas k[saj periudhe ndodhi ajo m[ e keqja. Shqipta[t, duke mos qen t[ mbrojtur nga askush, u d[buan nga vatrat e tyre p[r n[ Turqi, ku vet[m nga Manastiri me rrethin[n jan[ shp[rngulur mbi 38 mij[ Shqiptar p[r n[ Anadoll.

    Edhe pas demokratizimit t[ vendit, shumica nga shtetet t[ ish Jugosllavis[, t[ Ballkanit, por dhe ato Evropjane hap[n p[rfaqsit[ Konsullare k[tu n[ Manastir. N[ num[r jan[ mbi 12 dhe numri i tyre po rritet akoma. Vet[m shteti Shqiptar nuk [sht[ i interesuar q[ ta rihap p[rfaqsin[ e vet Konsullare k[tu n[ Manasti edhe pse ish –Ambasadori Shaban Murati n[ koh[n kur President shteti n[ Shqip[ri ishte z. Sali Berisha kishte tentime p[r tu hap nj[ p[rfaqsi konsullare, por rrethanat e b[n[ t[ veten se filloi konflikti i pakuptimt[ i armatosur n[ k[t vend dhe iniciativa mbeti peng[.

     T[ gjith pasarrdh[sit e z. Shaban Muratit, k[to iniciativa i hodh[n n[ koshin e plehrave dhe m[ as q[ [sht[ p[rmendur p[r nj[ gj[ t[ k[till[.

      Shoqata atdhetare kulturore “Kongresi i Bashkimit” e ngriti iniciativen tek Ambasadori i r ii Shtetit Shqiptar ne Shkup p[r rihapjen e Konsullat[s, por t[ gjitha k[rkesat mbet[n t[ shurdh[ta. K[tu jeton nj[ popullat[ shqiptare mizorike e vobeket n[ dituri dhe pasuri, e cila ka nevoj[ p[r mbrojtje nga shteti am[, sepse Partit dhe Subjektet Politike t[ Shqiptarve t[ k[tush[m i shohin vet[m si numra dhe vota e jo si bashk[kombas dhe njer[z. Kjo shoqat[ do i drejtohet Kryeministrit t[ Qeveris[ s[ Shqip[ris[ z. Berisha, Ministrit t[ jasht[m t[ shtetit Shqiptar, si dhe Presidentit t[ shtetit z. Bamir Topi p[r hapjen e p[rfaqsis[ Konsullare n[ Manastir.

     N[se edhe k[saj rradhe nuk nd[rmer shteti am[ dicka, Shqiptar[t mund t[ mbeten vet[m kujtim i koh[s, se edhe ashtu pos hp[rngulen masivisht p[r n[ Australi, gjegj[sisht[, Evrop[ dhe Amerik[. At[her[ nuk do jet e qart[ p[r se hapet nj[ Institucion Muzeal i Kongresit t[ Alfabetit?! Kujt do ti sh[rbej[ ai, Suitave politike t[ Kriminilve n[ Politik[?!

Fergim Demiri